Từ BBC
Đợt kỷ niệm ngày kết thúc cuộc chiến Việt Nam lần này, các phóng viên nước ngoài năm xưa lại có dịp hội tụ tại Sài Gòn, nơi họ từng sống và làm việc. Hồng Nga đã tham gia cuộc gặp mặt.
Carl Robinson là một người năng động.
67 tuổi, người cựu phóng viên hãng Associated Press (AP) của Hoa Kỳ vẫn đứng đằng sau các cuộc hội ngộ của giới phóng viên chiến trường Việt Nam và Campuchia những năm 60-70 thế kỷ trước.
Chuyến đi Campuchia và Việt Nam lần này, lúc nào cũng có thể thấy ông Robinson, đầu đội nón rộng vành, mắt đã phải dùng kính lão, nhưng vẫn đi đi lại lại như con thoi, gặp gỡ, ghi chép, trò chuyện và… trả lời phỏng vấn.
Nhóm các cựu phóng viên chiến trường Việt Nam (gọi là các Old Hacks theo tên nhóm trên Google) nay có trên 250 thành viên, nhưng đợt hội ngộ Sài Gòn lần này chỉ có 33 người.
Có người đã mất, như Hugh Van Es của hãng UPI, người từng chụp bức hình di tản bằng trực thăng từ nóc tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn, hay các đồng nghiệp Kate Webb và David Halberstam. Có người bệnh tật không thể tham gia chuyến đi xa, như nhiếp ảnh gia Horst Faas.
Phần lớn lớp phóng viên chiến trường Việt Nam xưa đều đã không còn trẻ.
Nhiều tuổi thì hay đa cảm. Thế nhưng những gì làm các phóng viên một thời vào sinh ra tử kia xúc động đến nghẹn lời, thì lại không phải là tuổi tác.
“Việt Nam đã lấy trọn một phần trái tim tôi”
Tim Page quay lại Việt Nam lần này là lần thứ 61.
Sinh năm 1944 tại Kent, Anh quốc, ông Page từng làm việc cho UPI tại Việt Nam và Campuchia những năm 1960. Bị thương vào đầu năm 1969, ông đã lỡ cơ hội tường thuật những năm tháng cuối cùng của cuộc chiến Việt Nam.
Thế nhưng, thú nhận rằng “Việt Nam đã lấy trọn một phần trái tim tôi”, ông nói: “Đáng ra tôi phải sống ở Việt Nam mới đúng”.
“Mỗi lần về Việt Nam, tôi lại một lần ngỡ ngàng vì cuộc sống ở đây thay đổi quá nhiều.”
Giống như những người bạn phóng viên khác, Việt Nam đối với Tim Page là hiện thân của một thời thanh xuân cuồng nhiệt đuổi theo tin tức, một quãng đời lửa đạn khủng khiếp nhưng lại đáng nhớ nhất trong sự nghiệp của mỗi người.
Ngày 30/4/1975, Carl Robinson đang ở trên chiếc tàu chiến USS Mobile của Hạm đội 7, Hoa Kỳ sau khi sơ tán khỏi Việt Nam bằng trực thăng.
“Khi nghe tin Sài Gòn thất thủ, tôi tìm một góc vắng trên tàu và ngồi khóc.”
“Tôi ở Việt Nam tổng cộng 11 năm, và tôi thấy mình như mất đi hẳn một phần lớn của cuộc đời.”
Không ai có thể phủ nhận là một cuộc chiến thuộc loại tàn khốc nhất lịch sử loài người là cơ hội trong đời chỉ có một lần đối với các nhà báo.
Nhiều phóng viên chiến trường thời đó đã làm nên tên tuổi khi tường thuật về cuộc chiến Việt Nam: Tim Page, Carl Robinson, Peter Arnett, Neal Ulevich, Richard Pyle, Kate Webb, Hugh Van Es, Horst Faas, David Halberstam, Nick Ut…
Thế nhưng chiến tranh không thể là một bức tranh tươi sáng, và đối với nhiều phóng viên đã kinh qua cuộc chiến Việt Nam, đây là một trải nghiệm gây thương tổn.
“Mất niềm tin”
Mike Morrow, người sáng lập ra Dispatch News Service, nhóm dịch vụ tin tức đầu tiên đưa tin về vụ thảm sát Mỹ Lai, bị chính quyền Sài Gòn trục xuất khỏi Việt Nam năm 1970.
Ông Morrow tiếp tục tường thuật về Việt Nam ngay cả những năm sau chiến tranh, và tham gia tích cực trong tiến trình vận động bình thường hóa quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.
Làm việc cho tạp chí Far Eastern Economic Review và Washington Post tại Hong Kong, ông là nhà báo nước ngoài đầu tiên phỏng vấn ông Nguyễn Cơ Thạch khi ông Thạch trở thành Bộ trưởng ngoại giao Việt Nam năm 1980.
Mike Morrow bị bắt tại Đà Nẵng năm 1990 và sau đó giam giữ gần một tháng tại TP Hồ Chí Minh vì nghi tổ chức gián điệp.
Sau khi được trả tự do vào tháng 5/1990, ông đã từng thề không bao giờ quay trở lại Việt Nam.
Thế nhưng, ông đã có mặt tại TP Hồ Chí Minh trong chuyến đi của các Old Hacks lần này và nói rằng ông “mừng vì đã quay trở lại”.
“Việt Nam và cuộc chiến Việt Nam, những gì tôi chứng kiến đã khiến tôi mất niềm tin vào con người, kể cả bản thân tôi.”
“Tôi đã mang trên mình quá nhiều gánh nặng. Hy vọng sau chuyến đi này, tôi có thể rũ bỏ chúng.”
Trước Việt Nam, các cựu phóng viên cũng đã tới Campuchia, nơi ít nhất 37 đồng nghiệp của họ còn mất tích khi tường thuật tình hình chiến trận tại nước này những năm đầu 1970.
Một đài tưởng niệm nho nhỏ được dựng lên tại Campuchia để ghi nhớ các nhà báo đã ngã xuống trong chiến tranh và họ mong muốn có một tượng đài tương tự ở Việt Nam.
Tổng cộng gần 80 nhà báo nước ngoài thiệt mạng trong cuộc chiến Việt Nam tại ba nước Đông Dương, không kể con số các phóng viên Việt Nam mà tới giờ vẫn chưa có con số chính xác.
Carl Robinson cũng kêu gọi mọi người không quên công lao của các nhà báo Việt Nam.
“Họ là những người dũng cảm và thiệt thòi nhất.”
“Khi làm việc cho hãng tin nước ngoài, tên tuổi của họ thường không được ghi nhận cho dù nhiều lúc, chính họ mới là người thu thập được nhiều thông tin quý giá.”
Bình luận về bài viết này